Asystent(ka) zdrowienia - zawód nie dla biedaków (współautorem tekstu jest Piotr Lewski)

Intersubiektywny wymiar psychiatrii od dawna pozostawał terenem niezbadanym, białą plamą na konceptualnej mapie tego wymagającego obszaru badawczego. Rewolucyjny zatem jest projekt wprowadzenia, uprawomocnienia i popularyzacji nowego zawodu - zawodu asystenta zdrowienia, skądinąd zwanego również „ekspertem przez doświadczenie”. W sercu nowego projektu przekroczony zostaje dualizm, dotychczas rozdzielający perspektywę badawczą, na lekarza posługującego się obiektywnymi miarami i chorego wydanego na wykwity swojego subiektywizmu. Oto bowiem scalony w jednej postaci jest ekspert, który własne kompetencje zawdzięcza głębokim, bo osobistym zrozumieniem opisywanego zjawiska. Asystenci zdrowienia, sami doświadczywszy problemów ze zdrowiem psychicznym, służą jako przewodnicy po jego bezdrożach.

Asystent zdrowienia jest zatem pomostem między pacjentem, a lekarzem, między teorią a praktyką - służy jednocześnie pomocną dłonią pacjentowi w drodze jego zdrowienia, jak również badaczowi w próbie zrozumienia choroby. Dla kadry, personelu medycznego obecność „eksperta przez doświadczenie” jest gwarantem, że w obrazie chorobowym nie zostanie zagubiony człowiek w całokształcie własnych zamierzeń, wartości, celów i pragnień - ma zatem wpływ i działanie głęboko humanizujące. Z drugiej strony asystent jest również wyjątkową figurą dla pacjenta, jest inspiracją, nadzieją i wsparciem, zachęcając do samostanowienia, samodzielności, pełnienia ról społecznych i zawodowych, podejmowania decyzji - będąc przykładem tryumfu nad chorobą. Asystent zdrowienia walczy przy okazji ze stygmatyzacją, a jednocześnie z (auto)stygmatyzacją, pokazując - na przekór powszechnym kliszom - że życie z diagnozą psychiatryczną może być udane.

Rewolucja, której częścią są „Centra Zdrowia Psychicznego” polega na przekroczeniu, przejściu od pomocy azylowej, która wyklucza społecznie i dehumanizuje swych intresariuszy, do pomocy środowiskowej, która to pomoc angażuje odpowiedzialność lokalnych wspólnot społecznych, mobilizując ich zasoby w celu przywracania potrzebującym właściwej pomocy. Odchodzimy zatem od paradygmatu, który nakazuje izolować pacjentów, by zapewniać im pomoc możliwie blisko naturalnego środowiska.”Centra zdrowia psychicznego” otwarte są dla potrzebujacych, oferując zindywidualizowany plan leczenia - konsultację psychiatryczną, psychologiczną, wizyty domowe, terapię grupową.

W ostatnim czasie Polski Instytut Otwartego Dialogu prowadzi nabór kandydatów na "warsztaty rozwojowo-edukacyjne o walorach terapeutycznych" uprawniające do wykonywania zawodu Asystent(a/ki) zdrowienia. Kurs składa się z 12-modułów i jest skierowany do osób z doświadczeniem kryzysu zdrowia psychicznego. Asystent(ka) Z

zdrowienia jest partner(em/ką) zespołów terapeutycznych, zespołów edukacyjnych i innych podmiotów opieki psychiatrycznej. Program szkolenia z zakresu Asystentury zdrowienia "ma na celu reintegrację jego uczestników ze środowiskiem, odbudowę relacji społecznych i zwiększenie szans na rynku pracy" (https://otwartydialog.pl/dzialalnosc-fundacji/kursy/feature-one/).

Cały problem polega na tym, że koszt kursu to 5400 złotych. Jeśli jesteś osobą chorującą na chorobę psychiczną to Twoje miesięczne wydatki na leczenie zwykle przekraczają tysiąc złotych (u mnie prosty rachunek: 600 zł za terapię grupową + terapia indywidualna (całe szczęście teraz mam ją na NFZ, ale kiedyś wydawałam 1200 zł...) + leki ok. 200 zł + (co najmniej jedna, a w manii czasem są nawet dwie w tygodniu) konsultacja z psychiatrą - 250 zł).

O Asystent(k)ach zdrowienia można przeczytać na portalu https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/kim-jest-asystent-zdrowienia:

AZ to nowy zawód związany z opieką psychiatryczną. Może nim zostać osoba, która sama doświadczyła kryzysu psychicznego i ukończyła specjalistyczne szkolenie. Asystent zdrowienia stanowi pomost między pacjentem i jego rodziną a personelem terapeutycznym (lekarzami, psychologami, psychoterapeutami, pracownikami socjalnymi itp.). Dzięki doświadczeniu własnego kryzysu psychicznego pomaga personelowi lepiej zrozumieć pacjenta, jego ograniczenia, możliwości oraz potrzeby w całym procesie leczenia. Potrafi też spojrzeć na różne kwestie z perspektywy użytkownika opieki psychiatrycznej. Jest przykładem, że można pokonać kryzys, co daje pacjentowi nadzieję.

Wymagania, jakie musi spełnić potencjalny/a asystent(ka) zdrowienia są następujące:

• musi mieć doświadczenie własnego kryzysu psychicznego

• przebyć własną terapię

• ukończyć półroczny specjalistyczny kurs

• odbyć kilkumiesięczne staże w placówkach zajmujących się zdrowiem psychicznym (m.in. w szpitalnych oddziałach psychiatrycznych, środowiskowych domach samopomocy, zespołach leczenia środowiskowego, fundacjach oraz stowarzyszeniach)

• mieć umiejętność mówienia o swoich doświadczeniach związanych z chorobą i procesem zdrowienia.

Asystent zdrowienia może pracować w zespołach terapeutycznych w różnych placówkach, m.in. w:

• szpitalach psychiatrycznych

• centrach zdrowia psychicznego

• środowiskowych domach samopomocy

• domach pomocy społecznej

• placówkach opiekuńczych

• zespołach leczenia środowiskowego

• jednostkach świadczących specjalistyczne usługi opiekuńcze itp.

Rolą asystenta zdrowienia jest towarzyszenie leczonemu pacjentowi, wspieranie go, dzielenie się własnym doświadczeniem kryzysu psychicznego i zdrowienia.

Do jego zadań należy m.in.:

• uczestniczenie w spotkaniach z lekarzami

• wykonywanie zadań zleconych do realizacji przez lekarzy

• uczestniczenie w zajęciach grupowych w charakterze obserwatora lub osoby współpracującej (np. psychoedukacja)

• współprowadzenie zajęć warsztatowych i edukacyjnych

• towarzyszenie pacjentom w wyjściach indywidualnych lub grupowych

• przeprowadzanie indywidualnych rozmów z pacjentami

• motywowanie pacjentów do aktywności

• dzielenie się swoimi spostrzeżeniami odnośnie do postępów w zdrowieniu poszczególnych pacjentów z terapeutami i personelem placówki

• uczestniczenie w zebraniach społeczności.

Co ważne, asystentowi nie są przekazywane informacje objęte tajemnicą lekarską (diagnoza, terapia).

Asystentów/tek zdrowienia powinny być w naszym kraju całe rzesze, jednak cena szkolenia jest zaporowa. Projekt asystentury zdrowienia jest moim zdaniem lekiem na różne bolączki niezintegrowanego systemu służby zdrowia w zakresie zdrowia psychicznego. Szkolenia takie powinny być dofinansowywane ze specjalnego programu Ministerstwa Zdrowia. Będę politycznie lobbować w tej sprawie. A tymczasem uciekam na SOR do Babińskiego...